Τι μουσεία θέλουμε σήμερα; What museums do we want today?

Εκλεκτισμός ή πολιτισμική πολυμορφία; Μπορεί και πώς αντιτάσσεται κανείς στην επικρατούσα εκθεσιακή πρακτική του πολιτισμικά καθιερωμένου και δημοφιλούς, με προφανές το δέλεαρ της επισκεψιμότητας και το οικονομικό κίνητρο; Πώς πρέπει να αναπτυχθεί σήμερα μια νέα μουσειακή πολιτική; Αυτά και άλλα ερωτήματα συζητήθηκαν από έλληνες και άλλους ευρωπαίους διευθυντές Μουσείων και υπεύθυνους ιδρυμάτων στην εσπερίδα, στην οποία προσκληθήκαμε από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού το βράδυ της περασμένης Τρίτης στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας. Μιλώντας για τη σύγχρονη τέχνη, η αρχική διαπίστωση που τέθηκε στο τραπέζι, δεν αρκεί από μόνη της για να ερμηνεύσει φαινόμενα όπως, η ολοένα αυξανόμενη τις δυο τελευταίες δεκαετίες εμφάνιση σε μουσεία, μπιενάλε και άλλες διεθνείς διοργανώσεις μη ευρωπαίων καλλιτεχνών, ή η μεγάλη κινητικότητα καλλιτεχνών από τις περιφέρειες προς τα κέντρα (και το αντίστροφο), όπου εισάγουν ή παράγουν έργα in situ, και διεκδικούν την αναγνώριση και την προσέλκυση του ενδιαφέροντος ενός υπερεθνικού κοινού. Η αρχή είχε γίνει στο Παρίσι το 1989 με την ενδιαφέρουσα και αμφιλεγόμενη έκθεση του Jean-Hubert Martin Les Magiciens de la terre στο Κέντρο Ζορζ Πομπιντού, που έφερε στο προσκήνιο μια νέα γεωγραφία καλλιτεχνικής παραγωγής, άγνωστης έως τότε. Η συζήτηση για τον καλλιτεχνικό και πολιτισμικό αντίκτυπο της παγκοσμιοποίησης ανοίγει για τα καλά στο χώρο των μουσείων και κέντρων σύγχρονης τέχνης. Η ίδρυση του Ηaus der Kulturen der Welt στο Βερολίνο την ίδια χρονιά, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα, που ανέδειξε, μέσα από διαπολιτισμικές συνεργασίες, πειραματικές αναζητήσεις σύγχρονων καλλιτεχνών από την Λατινική Αμερική, την Ασία και τον Αραβικό κόσμο.Ας κρατήσουμε μια κριτική ματιά. Η ανάγκη επανεξέτασης του δυτικοκεντρισμού στη μουσειακή πολιτική απελευθερώνει δημιουργικές δυνάμεις, ανοίγει νέα καλλιτεχνικά μέτωπα, εμπλουτίζει την πολιτισμική μας γνώση και εμπειρία. Από την άλλη μεριά, η διεύρυνση της καλλιτεχνικής αγοράς φέρνει μια νέα οικονομική διάσταση, που όμως δεν θα πρέπει να υπαγορεύσει καθ’οιονδήποτε τρόπο εκθεσιακές πολιτικές και μουσειακούς προγραμματισμούς. Μέσα από αυτά και άλλα ερωτήματα το ΕΜΣΤ από το ξεκίνημά του χάραξε μια ξεκάθαρη πολιτική πολιτισμικού πλουραλισμού και κυρίως διαπολιτισμικού διαλόγου έργων και καλλιτεχνών. Στη διασταύρωση και τη διατομή των πολιτισμών αναζητεί την αναγνώριση της διαφορετικότητας και την ενότητα.

Eclectism or cultural polymorphy? Could and how would one be opposed against the dominant exhibition practice of the cultural established and popular, with obvious the lure of attracting a large audience and the financial motive? How should a new museum policy develop today? These and other questions were discussed by Greek and other European museum directors and heads of institutions in the evening symposium in which we were invited by the Hellenic Foundation for Culture last Tuesday at the Byzantine Museum of Athens. Speaking about contemporary art, the initial ascertainment that was set on the table, is not enough on its own to interpret phenomena such as the continuously increasing over the last couple of decades appearance in museums, Biennials and other international organisations of non European artists, or the large mobility of artists from the peripheries to the centres (and the opposite), where they import or produce works in situ, and claim the recognition and the attraction of interest of an over-national public. The beginning was made in Paris in 1989 with the interesting and controversial exhibition of Jean-Hubert Martin Les Magiciens de la terre at the Centre Georges Pompidou which brought in the foreground a new geography of artistic production, unknown until then. The discussion on the artistic and cultural impact of globalisation opens up for good in the area of museums and centres of contemporary art. The foundation of Haus der Kulturen der Welt in Berlin the same year, is a characteristic example which revealed, through transcultural collaborations, experimental quests of contemporary artists from Latin America, Asia and the Arab world. Let’s keep a critical look. The need for re-evaluation of west-centrism in museum policy releases creative forces, opens up new artistic fronts, enriches our cultural knowledge and experience. On the other hand, the expansion of the artistic market brings a new economic dimension, which should not however dictate in any way, exhibition policies and museological programming. Through these and other questions the EMST designed from its beginning a clear policy of cultural pluralism and mainly transcultural dialogue of works and artists. In the crossing and the intersection of cultures it seeks the recognition of difference and unity.

Images:
Kimsooja, Bottari, 2000, “Partage d’exotismes”, V Lyon Biennale, view of the installation. Courtesy of the artist

Shirin Neshat, Fervor, 2000 video installation shown in the exhibition Synopsis 2 – Theologies (EMST 2002). Courtesy of the Dakis Ioannou Collection, Athens