Οι συχνά, τραγικές αυτές φανταστικές μορφές μεταλλάσσονται οι ίδιες εικονιστικά, εμφανίζοντας άλλοτε την μορφή και την έκφραση ενός αθώου βρέφους, άλλοτε μια ζωομορφική, μυθολογική τραγική φιγούρα, άλλοτε μια γκροτέσκο ή κάπως κωμική μορφή. Τα σχέδια παραμένουν σκοτεινά και υπαινικτικά, αφαιρετικά και υποχθόνια, επιτρέποντας την κατά το δοκούν πρόσληψή τους από τον θεατή.
Οι μοναχικές αυτές φιγούρες, σε μια παράταξη εξομολόγησης, αποτελούν ένα ιδιωματικό υπαρξιακό ημερολόγιο της Χρηστίδη και διακρίνονται από έναν ιδιαίτερο τεχνικό χειρισμό από την πλευρά της που επιτρέπει στις φιγούρες να δημιουργούν έναν αμφίσημο χώρο στον οποίο άλλοτε βυθίζονται αρνούμενες να υπάρξουν κι άλλοτε αναδύονται διεκδικώντας μια πιο έντονη παρουσία στην ζωή.
Βασιλίκα Σαριλάκη
Ιστορικός τέχνης
Untitled, 2007, charcoal on canvas, 35 x 35 cm
Untitled, 2007, charcoal on canvas, 24 x 33 cm
Untitled, 2007, charcoal on canvas, 35 x 35 cm Συζήτηση μέσω email μεταξύ της Βασιλίκας Σαριλάκη και της Κατερίνας Χρηστίδη
Αγαπητή Κατερίνα,
Έχουν περάσει πάνω από 10 χρόνια όταν θυμάμαι έγραψα στο περιοδικό Art Magazine για την πρώτη σου έκθεση.. Πρέπει να ήταν λίγο πριν φύγεις στο Παρίσι, μια διαμονή που διήρκεσε 14 χρόνια.. Θυμάμαι πως το θέμα των ζωγραφικών σχεδίων σου τότε ήταν «Ο λύκος και η Κοκκινοσκουφίτσα». Πίσω από το πασίγνωστο όμως γλαφυρό παραμύθι, εσύ έκανες τότε, ένα σχόλιο για την απωθημένη σεξουαλικότητα, μ ΄έναν υπαινικτικό, ελαφρώς ειρωνικό τρόπο που δεν στερείτο και του ανάλογου χιούμορ.
Με έκπληξή μου διαπίστωσα ότι έχεις κάνει ένα πολύ πιο λιτό σχέδιο με το ίδιο θέμα και πέρυσι. Τι έχει αλλάξει όμως στην ζωγραφική σου αντίληψη από τότε μέχρι σήμερα; Και πώς συνδυάζεις συχνά το κωμικό στοιχείο με το γκροτέσκο ή με το βαθιά υπαρξιακό όπως τα εξαίρετα έργα που είδαμε στην έκθεση του Ε.Μ.Σ.Τ;
Αγαπητή Βασιλίκα,
Το σχέδιο στο οποίο αναφέρεσαι, μάλλον θα είναι ένα από τα "καθημερινά σχέδια" και θα θύμιζε σίγουρα, κάποια εικόνα από το "λύκο και τη Κοκκινοσκουφίτσα».Αποφεύγω πάντως την αναμόχλευση του ίδιου θέματος, αν και κάποιες ιδέες επανέρχονται.
Οσο εξελίσεται η ζωγραφική μου, τόσο πιο πολύ εστιάζω σε μιά φόρμα πιο υπαινικτική. Οι ανθρωπόμορφες φιγούρες παραμένουν ωστόσο στο κέντρο της θεματολογίας μου, συγκεντρώνοντας στοιχεία που παραπέμπουν στον ευάλωτο, δραματικό και κωμικό χαρακτήρα της ανθρώπινης φύσης, έτσι όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι καί ερμηνεύω. Πάντα μ' ενδιέφερε η συγκατοίκηση φαινομενικά αντίθετων στοιχείων, όπως το κωμικό μέ το δραματικό, έχοντας την πεποίθηση οτι οχι μόνο το ένα στοιχείο δεν αναιρεί το άλλο, αλλά ότι το ένα περιέχει και επηρεάζει το άλλο.
Όταν πήγες στο Παρίσι έκανες περαιτέρω σπουδές και γνωριμίες με καλλιτέχνες και πως σε επηρέασαν αυτές στο καλλιτεχνικό σου έργο;
Θα έλεγα ότι πέρα από τη σχολή, η έντονη επιθυμία του να γνωρίσω μιά πόλη που μου ήταν ξένη, σε συνδυασμό με την γνωριμία μου με ανθρώπους από άλλες κουλτούρες και όχι μόνο καλλιτέχνες, τόνωσαν την ανάγκη μιας προσωπικής εξέλιξης και κατά συνέπεια εμπλούτισαν με νέες πληροφορίες την καλλιτεχνική μου έρευνα. Πώς; Αλήθεια πώς;
Γνωρίζοντας καλά την νέα γαλλική σκηνή και συγκρίνοντάς την με την νέα ελληνική σκηνή ποιες είναι οι διαφορές που βλέπεις και από ποια επηρεάστηκες περισσότερο;
Δεν παρακολουθώ στενά την ελληνική σκηνή, λόγω της απουσίας μου από την Ελλάδα, θα σημείωνα παρ΄ όλα αυτά, ότι όλο και περισσότερο οι δύο σκηνές αναπτύσσονται μέσα από κοινούς προβληματισμούς. Προτιμώ όμως να αφήσω μιά εμπεριστατώμενη ανάλυση σε ανθρώπους πιό ειδικούς.
Επηρεάζομαι από ότι μου δημιουργεί συγκίνηση στον τόπο που ζω, που δεν έχει να κάνει μόνο μέ την σύγχρονη γαλλική σκηνή, αλλά και με επισκέψεις σε αναδρομικές εκθέσεις παλιότερων καλλιτεχνών, ξαφνικές επιδρομές στο Λούβρο κ.τ.λ
Η εικαστική σου διαδρομή ήταν μια συνεχής, αδιάλειπτη πορεία στην ίδια κατεύθυνση ή υπήρχαν σημεία- τομές, περίοδοι ρήξεις με την προηγούμενη δουλειά σου;
Τα μέσα έκφρασης μου είναι ακόμη η ζωγραφική και το σχέδιο. Ωστόσο μ' αρέσει να ελπίζω οτι δεν έιναι μονόδρομος ο δρόμος που έχω πάρει και ότι η έρευνα μου είναι μιά πορεία που αφομοιώνει και επεξεργάζεται καινούργια ερεθίσματα, ανασύρει και ξανακοιτά παλιότερες ιδέες, ενίοτε γκρεμοτσακίζεται , πάντως εξελίσσεται ~θέλω να πιστεύω!
Κάθε φορά που τελειώνω μιά σειρά με το ίδιο θέμα, πάω σε άλλη. Ας πούμε ότι κάθε φορά γίνεται μια μικρή ρήξη.
Τα τελευταία δύο χρόνια κάνεις κάθε μέρα ένα σχέδιο κρατώντας τρόπον τινά ένα ζωγραφικό ημερολόγιο αισθήσεων και εντυπώσεων. Αυτό σημαίνει πως το έργο σου πρέπει να το δει κανείς ως μια συνεχόμενη αφήγηση επί προσωπικού;
Τα "καθημερινά σχέδια " διήρκεσαν στην πραγματικότητα ένα χρόνο και σταμάτησαν όταν εξατμίστηκε αυτή η επιθυμία ανάπλασης και καταγραφής μιας εικόνας από την καθημερινότητα μου.
Σίγουρα ήταν μία προσωπική κατάθεση η επιλογή, ερμηνεία και αναπαραγωγή μίας συγκεκριμένης εικόνας απο τις εκατοντάδες των ανθρώπινων συμπεριφορών, που καθημερινά παρατηρούσα. Πολύ σπάνια γινόταν όμως αυτοαναφορική.
Τα 15 σχέδια που παρουσιάζω στο ΕΜΣΤ αν και καθημερινά, δεν ήταν καθόλου στην ίδια λογική. Επέβαλα στον εαυτό μου αυτό το "κάδρο", ώστε να μπορέσω να αναπτύξω αυτή τη σειρά στο στενό χρονικό περιθώριο που είχα στη διάθεση μου. Στο τέλος έκανα μιά αυστηρή επιλογή από 25 έργα.
Γενικά θα έλεγα οτι τα έργα μου σχετίζονται μέ μία προσωπική αφήγηση, χωρίς να είναι αυτοαναφορικά.
Συχνά παρουσιάζεις κάποια φουσκωμένα κεφάλια που αιωρούνται μέσα στον χώρο παίρνοντας διάφορες αλληλοσυγκρουόμενες εκφράσεις. Αντίθετα όμως με την θεατρικότητα και το εξπρεσιονιστικό ύφος που έχουν κάποια ανάλογα κεφάλια που προβάλλει π.χ. ο Tony Oursler εσύ παρουσιάζεις αυτά τα κεφάλια ως κάποιους αυτόνομους οργανισμούς που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το συχνά εχθρικό περιβάλλον μ’ έναν υπαινικτικό τόνο εσωστρεφούς υπαρξιακότητας. Τι σημαίνει άραγε αυτή η επιμονή σου να ζωγραφίζεις αυτά τα όντα;
Εκανες μία πολύ ωραία εισαγωγή της ερώτησης σου που απαντά κατά μεγάλο μέρος στην ίδια την ερώτηση.
Θα προσέθετα οτι αυτά τα κεφάλια είναι και για μένα αινιγματικές φιγούρες που πλανιούνται σε ένα μη αναγνωρίσιμο περιβάλλον, όχι απαραίτητα εχθρικό, περικλείοντας διάφορα αντιφατικά στοιχεία, όπως το οικείο και το ανοίκειο, το
εσωστρεφές και το εξωστρεφές, το δραματικό και το κωμικό.
Έχει γραφεί για την δουλειά σου ότι χαρακτηρίζεται από μια παιδικότητα κι από μια έμφαση στην σεξουαλικότητα. Εσύ το συμμερίζεσαι αυτό και πως το σχολιάζεις;
Φαντάζομαι οτι το ασυνείδητο, το οποίο έχω σε μεγάλη εκτίμηση, έχει και αυτό ένα μερίδιο ευθύνης!
Σέβομαι την κριτική ή τα σχόλια που εκφράζονται μετά από σκέψη.
Δυσκολεύομαι να σχολιάσω κάποια από αυτά.
Όταν λες πως στοχεύεις στην λιτότητα και την συμπύκνωση των μέσων έκφρασης –κάτι που πετυχαίνεις αδιαμφισβήτητα- αυτό σημαίνει πως αποκλείεις να εκφραστείς πληθωρικά αν κάποτε το θέμα που θα επιλέξεις θα το απαιτήσει;
Μέσα απο τη λιτότητα εκφράζομαι πληθωρικά!
Δεν αποκλείεται κάποτε να αλλάξω κατεύθυνση προς μια φόρμα πιό πληθωρική. Όλα μπορούν να ανατραπούν σ'αυτή τη ζωή!!
Τι είναι κυρίως αυτό που θέλεις να εκφράσεις με την δουλειά σου για να την θεωρήσεις πετυχημένη;
Να μπορέσει να περιέχει σε μια φόρμα που δεν θα μπορώ να αμφισβητήσω, αυτά τα αντιφατικά στοιχεία που προανέφερα, αλλά κι άλλα που ούτε καν υποπτευόμαι!
Επιστρέφοντας στην σημερινή δουλειά που έδειξες στο Ε.Μ.Σ.Τ θέλω να σου πω πως εκτίμησα ιδιαίτερα την σειρά αυτή των σχεδίων σου γιατί πέρα από την τεχνική τους δεινότητα να συνδιαλλαγούν μαζί μας μεταδίδοντας ταυτοχρόνως μια κίνηση από ένα βάθος μέχρι την επιφάνεια απέδωσες μια έντονη εκφραστικότητα στα πρόσωπα και έναν βουβό υπαρξιακό πόνο που δεν ήξερε κανείς αν ανήκει σ΄ ένα βρέφος ή έναν ηλικιωμένο. Το θέμα ήταν εντέλει ο χρόνος και τα σημάδια του για μένα. Αναρωτιέμαι λοιπόν: Πιστεύεις ότι τα δυνατά έργα είναι αυτά που αγγίζουν αρχετυπικά θέματα ή σε εντυπωσιάζουν κι άλλα έργα που δεν φέρουν τόση φόρτιση;
Χαίρομαι πολύ που σου άρεσαν.
Πιστεύω πράγματι οτι δυνατά έργα είναι αυτά που αγγίζουν αρχετυπικά θέματα. Το πρόβλημα είναι το πως διαπραγματεύεται κανείς τέτοια θέματα. Παραθέτω μια πρόταση του Παβέζε πού αγαπώ πολύ:"Δυσκολία της τέχνης: να αποδώσεις ως έκπληξη πράγματα γνωστά. Αν δεν ήσαν γνωστά δεν θα ενδιαφερόσουν τόσο να τα πραγματευτείς έτσι ώστε να εκπλήσσουν".
Πάντως με ενδιαφέρουν κι άλλα έργα λιγότερο "δραματικά", αρκεί με κάποιο τρόπο να με φορτίζουν!
Τέλος ποιες συνθήκες νομίζεις ότι θα έπρεπε να αλλάξουν στην Ελλάδα ώστε μια καλλιτέχνης σαν κι εσένα να επέστρεφε να δημιουργήσει στην πατρίδα της; Ποιες είναι οι ευκαιρίες που λείπουν σ΄ έναν Έλληνα καλλιτέχνη ώστε να αποφασίζει να παραμένει στο Εξωτερικό;
Η απόφαση της παραμονής μου στο Παρίσι δεν συνδεέται απαραίτητα μέ την άρνηση επιστροφής μου στην Ελλάδα.
H αίσθηση που έχω, αλλα που θα έλεγα οτι ίσως αλλάζει σιγά σιγά είναι ότι ενδιαφέρουσες εικαστικές προτάσεις ή φιλόδοξες εκθέσεις δεν αφομοιώνονται απο το περιβαλλον τους, ή κακοχωνεύονται, ή δεν αναπτύσονται όσο θα ευχόταν κανείς, ώστε να δημιουργήθουν διάλογοι.
Γενικά παρατηρώ τη διαιώνιση ορισμένων ελληνικών χαρακτηριστικών πού θεωρούνται δεδομένα και γραφικά όπως η ασυνέπεια , η ημιμάθεια , η έλλειψη ακεραιότητας.. ξεκινώντας από τον ταξιτζή που επιστρέφει τα ρέστα , αλλά όχι όλα ..
Παρ΄ όλα αυτά νομίζω ότι είμαι πολύ δεμένη με την Ελλάδα..
Και αυτά κατέθεσε μιά Ελληνίδα του εξωτερικού!
Katerina Christidi is an artist who lives and works in Paris many years now. The concessive means of expression that she uses for the existential art she makes, is drawing. In the exhibition “In Present Tense. Young Greek Artists” she presents 15 drawings made with charcoal on canvas that present some abstract, semi-representational expressive figures that unfold -as in a sequence- an esoteric, silent narrative, the distillate of the sensation of each day that “they have experienced”.
These often tragic, imaginary forms transform themselves pictorially, at times adopting the form and the expression of an innocent infant and at others an animal-like, tragic mythological form, or a grotesque, comic-like form. The drawings remain dark and allusive, abstract and infernal, allowing their appreciation in whatever way one wants.
These solitary figures, in a line of confession, constitute an idiomatic existentialist diary of the artist and are distinguished by a particular technical treatment of the artist that allows the figures to create an ambiguous space, in which at times they immerge in a refusal to exist, and at times they emerge claiming a more strong presence in life.
Vassilika Sarilaki
Art Historian
An email conversation between Vassilika Sarilaki and Katerina Christidi.
Dear Katerina,
More than 10 years have passed since I remember I was writing in the periodical Art Magazine about your first exhibition.. It must have been a little while before you left for Paris, a permanence that lasted 14 years.. I remember that at the time, the subject of your drawings was “The Wolf and Little Red Riding Hood”. However, behind this well-known yet effusive fairytale, you were then commenting on expelled sexuality in an allusive, slightly ironic way, which did not deprive of the analogous humor.
I was surprised to find out that you realized a much more austere drawing with the same subject last year. What has, however, changed in your painting perception from then to know? And how do you associate the grotesque with the comic element or with the more profound existentialist one, as we can see in your exceptional works that we saw in the exhibition organized by EMST?
Dear Vassilika,
The drawing that you are referring to must be one of the “everyday drawings” and would certainly remind an image from “The Wolf and Little Red Riding Hood”. I avoid, however, the scarification of the same subject matter, although some ideas come up again.
As my painting develops, I focus more and more on an allusive form. The anthropomorphous figures remain however in the center of my subject matter, collecting elements that refer to the vulnerable, dramatic and comic element of human nature, in the way I perceive it and I interpret it. I have always been interested in the coexistence of seemingly opposite elements, as the comic with the dramatic, having the conviction not only that one does not negate the other, but that the one comprises of and affects the other.
When you went to Paris did you study further and make more acquaintances with artists and how much did they influence your artistic work?
I would say that apart from school, the intense desire of getting to know a city that was foreign to me, in combination with my acquaintance with people from other cultures and not only artists, boosted the need for a personal evolution and in consequence enriched with new information my artistic research. How? How really?
Knowing well the new French scene and comparing it to the new Greek scene what are the differences you see and from which one were you more influenced?
I do not follow closely the Greek scene, due to my absence from Greece. Despite that, I would note that more and more the two scenes develop through common concerns. I prefer however, to leave a detailed analysis to more specialized people.
I am influenced by whatever causes emotion in the place I live, which not only has to do with contemporary French scene, but also with visits to retrospective exhibition of older artists, sudden forays to the Louvre, etc
Was your artistic journey a continuous, unfailing course towards the same direction or where there points - sections, periods of rupture from your former work?
The media of my expression are still painting and drawing. Although I like to believe that it’s not a one way street the path I’ve taken and that my research is a course which absorbs and processes new stimuli, recovers and looks again at older ideas, sometimes it smashes to the ground, in any way it evolves – I would like to believe!
And every time I finish a series that have the same subject, I move on to another one. Let’s say that every time a small eruption takes place.
The last couple of years every day you make a new drawing keeping in a way a painterly diary of feelings and impressions. Does that mean that your work has to be seen as a continuous narration of the personal?
The “everyday drawings” lasted in reality for a year and stop when this desire of remolding and recording an image from my reality vanished.
Definitely it was a personal statement the choice, interpretation and reproduction of a particular image from the hundreds of human behaviors, which I was daily observing. Very rarely was it however self-referential.
The 15 drawings, which I present at EMST even though produced daily, they were not at all following the same logic. I enforced upon myself this “frame”, in order to develop this series in the narrow time period that I had at my disposal. In the end I made a very strict choice from 25 works.
In general, I’d say that my works are related to a personal narration without being self-referential.
You often present some swollen heads which hover inside the space taking various conflicting expressions. Opposite to the theatricality and the expressionist look that some analogous heads have that for example Tony Oursler projects, you present these heads as some autonomous organisms that try to confront the often hostile environment with a connotative tone of introvert existentialism. What does your insistence to paint these beings mean?
You made a very nice introduction with your question that answers a big part of the question itself. I would add that these heads are also for me as well, enigmatic figures that hover in a non-recognizable environment, no necessarily hostile, encompassing various contradictory elements, such as the familiar and unfamiliar, the introvert and the extrovert, the dramatic and the comic.
It has been written about your work that it is characterized by childishness and by an emphasis on sexuality. Do you sympathize with this and how do you comment on it?
I imagine that the subconscious, which I appreciate enormously, also has its share!
I respect criticism or the comments that are expressed after thinking.
I find it hard to comment any of these.
When you say that you aim towards the austerity and the condensation of the media of expression - something that you undoubtedly achieve - does it mean that you exclude to express yourself prolifically if the subject that you might choose demands it?
Through austerity I express myself prolifically!
It is not excluded sometimes I change direction to a form more prolific. Everything can be subverted in this life!!
What is it mainly that which you want to express with your work in order to consider it successful?
To be able to contain in a formula which I will not be able to doubt, these contradictory elements which I aforementioned, but also other which I cannot even suspect.
Returning to the current work that you showed at EMST I want to tell you that I appreciated especially this series of your drawings because apart from their ability to converse with us transmitting simultaneously a movement from a depth up to the surface you attributed an intense expressiveness in the faces and a silent existential pain which no one knew if it belongs to an infant or an old man. The subject was finally the time and its marks for me. I wonder therefore: Do you believe that the strong works are those that touche upon archetypal subjects or do other works that do not carry so much emotional charge also impress you?
I am glad you enjoyed them so much.
I believe indeed that strong works are the ones that touch upon archetypal subjects. The problem is how does one treats such subjects. I mention a sentence of Pavese whom I love a lot: “Difficulty of art: to attribute as surprise things known. If they were not known you would not be as interested to negotiate them so as to astonish”.
In any case I am interested in other works less “dramatic”, as long as they “charge” me somehow!
Finally what conditions do you think should change in Greece so that an artist like you would return to work in her homeland? What are the chances that are absent to a Greek artist, so that he/she decides to stay abroad?
My decision to stay in Paris is not necessarily connected to my denial of returning to Greece.
The sense that I have, which I would say changes slowly, is that interesting artistic proposals or ambitious exhibitions are not absorbed by their environment, or are not easily absorbed, or are not developed as much as one would wish, in order for dialogues to be created.
In general I observe the perpetuation of certain Greek characteristic which are considered a given and graphical such as the inconsistency, half-knowledge, the lack of integrity, starting from the taxi driver who gives the change, but not the whole amount….
Despite that, I think I’m very tied up with Greece.And these were stated by a Greek living abroad!
1 comment:
Thanks for sharing your thoughts. Outstanding!
Post a Comment